Sarajevo

Ik vind Sarajevo echt heel leuk. De sfeer, de gebouwen, de mensen die ik er ontmoet… Dit is waar ik naar op zoek was deze vakantie! Er is ook van alles te zien. Ik heb veel gelezen over de zichtbare gevolgen van de oorlog. Een daarvan is de tunnel die in vier maanden tijd is aangelegd onder het vliegveld door. Sarajevo was volledig omgeven door Servische troepen en afgesloten van de buitenwereld. Aan de andere kant van het vliegveld lag echter een stuk dat in handen was van de Bosniërs. Het vliegveld, in handen van de VN, kon echter bijna niet overgestoken worden zonder neergeschoten te worden (Servische tanks stonden aan weerszijden opgesteld). De Servische troepen hadden ook alle andere toevoerslijnen afgesloten. De stad had geen water, geen elektriciteit, geen eten en geen mogelijkheden voor communicatie met de buitenwereld. De VN stuurden wel 25-30 vluchten met goederen per dag naar de stad, maar de maaltijdpakketten waren veel te weinig voor de inwoners van Sarajevo, dat gaf de VN zelf ook toe. De tunnel die werd gegraven was daarom de levenslijn voor de stad. Mensen konden de stad in en uit, er werd een elektriciteits- en telefoonkabel doorheen gelegd en er kwam meer eten de stad in.

Tegenwoordig is de tunnel bijna overal ingestort, maar de toegang buiten de stad is bewaard gebleven. De tunnel is gebouwd in de achtertuin van een gewoon woonhuis en de bewoners hebben een klein museum ingericht. De Serviërs waren natuurlijk ook niet gek en kregen door dat er een tunnel was ergens in deze omgeving, dus het huis is hevig beschoten. Dat maakt al indruk als je aan komt lopen. Vervolgens zag ik een video over de oorlog, over alle beschietingen en de ellende die het opleverde voor de inwoners van Sarajevo. Ondanks dat het neutraal wordt gebracht, kun je niet anders dan concluderen dat die Serviërs een stel barbaren waren. Ik kreeg een rondleiding van een meisje van een jaar of 25, maar een jaar ouder dan ik dus. Zij was zes toen de stad werd afgesloten (op de dag dat Nathalie geboren werd, 6 april 1992) en negen toen in 1995 de stad weer open ging. Haar verhalen waren erg indrukwekkend. Zo vertelde ze bijvoorbeeld dat iedereen probeerde om het gewone leven zoveel mogelijk te laten doorgaan. De kinderen gingen dus ‘gewoon’ naar school. Of nou ja, ‘gewoon’, er werd lesgegeven in de kelders van de gebouwen en vaak ging het niet door omdat het te gevaarlijk was om over straat te gaan. Lesmateriaal was ook nauwelijks voorhanden en kinderen van 7 tot 11 zaten in één klas. Dit soort verhalen maakte diepe indruk op me. Kinderen in Sarajevo konden geen kind meer zijn, maar werden in één klap volwassen, terwijl geprobeerd werd om hun leven toch zo normaal mogelijk te laten doorgaan.

De tunnel ligt een heel eind buiten het centrum, de reis er naar toe duurde meer dan een uur omdat je ook nog moet overstappen van de tram op een bus die maar twee keer per uur gaat. Dit bezoek nam daarom een groot deel van de dag in beslag. Niet erg hoor, want ik kreeg zo ook de kans om meer van de stad te zien. De tram reed bijvoorbeeld ook langs het Holiday Inn, het enige nog functionerende hotel tijdens de oorlog, waar alle buitenlandse journalisten verbleven. Vaak werd vanuit het hotel verslag gedaan, omdat het te gevaarlijk was om de straat op te gaan. De Serviërs schoten vanuit de omliggende heuvels op alles wat bewoog. Er waren granaatinslagen in de stad, mortieraanvallen en sluipschutters.

Aan het einde van de middag deed ik een gratis rondleiding. Ook deze gids had weer indrukwekkende verhalen. Als jongetje van een jaar of tien was hij opeens zijn ouders hele dagen kwijt: zijn vader was, net als bijna alle mannen, het Bosnische leger in gegaan en zijn moeder werkte in een ziekenhuis. Omdat er veel gewonden waren, werkte zijn moeder soms hele dagen achtereen door. Oma nam de zorg voor de kleinkinderen op zich en verbood ze natuurlijk om de straat op te gaan, dat was veel te gevaarlijk. Onze gids had echter ontdekt dat zijn moeder een slaapmiddel had meegenomen van haar werk, deed dat door de koffie van oma en had het rijk alleen. Eindelijk kon hij weer buiten spelen. Hij was echter de straat nog niet uit toen er weer eens werd geschoten op de stad. Hij zegt zelf dat hij alle geluk van de wereld had, want hij kreeg ‘slechts’ wat scherven in zijn been. Lag wel een tijd in het ziekenhuis (waar hij uiteraard ontvangen werd door zijn moeder…) en hij heeft nog steeds een enorm litteken.

De rondleiding was erg interessant, Sarajevo heeft een klein oud centrum met veel geschiedenis. Bijzonder is dat je de tijd ziet verstrijken als je door de stad loopt: je begint bij de oude Ottomaanse gebouwen, loopt dan door naar de Oostenrijks-Hongaarse bouwstijl (vergelijkbaar met Wenen) en dan komt de communistische tijd met veel beton. Bijzonder is dat de stad erg verdraagzaam is: binnen een paar honderd meter loop je langs een moskee, een orthodoxe kathedraal en een synagoge. Ik zag een compleet gesluierde moslima vrolijk kletsend flaneren met een vriendin van haar, op stilettohakken en met een uitdagend decolleté. Fantastisch om te zien. De mensen zijn er ook trots op: ondanks de oorlog zijn ze niet veranderd, ze zijn nog steeds openminded en vriendelijk.

’s Avonds ben ik weer gaan eten met een hele groep uit het hostel en hebben we weer genoten van de Bosnische drankjes. Ze hebben hier erg lekker bier, of bier, je drinkt het weg alsof het ranja is. Radler heet het, Sarajevsko lemon, het is het lokale bier met lemon-smaak. Als ik meer zin heb in iets sterkers gaat de lokale rakija er ook prima in.

Ik heb me vandaag dus prima vermaakt in Sarajevo. Het is een heerlijke stad! De geschiedenis is hier nog zo dichtbij, de stad is wonderbaarlijk opgeknapt (alhoewel je overal nog huizen aantreft met kogelgaten) en het is ’s avonds ook heel gezellig. Het hostel (Residence Rooms) is het beste én gezelligste van de hele reis. Ik geniet met volle teugen!